Ukąszenie przez żmiję zygzakowatą.
Jad żmii jest mieszaniną enzymów o wielorakim działaniu,
mających na celu unieruchomienie i wstępne trawienie ofiary. Toksyny te
atakują głównie układ krwionośny. Mają działanie proteoliczne (rozkładające
białka), fibrynolityczne (rozpuszczające skrzepy), antykoagulacyjne
(przeciwkrzepliwe), uszkadzają ściany naczyń krwionośnych, niszczą krwinki
czerwone, wywołują lokalnie martwicę mięśni, krwotoki, silny miejscowy ból i
opuchliznę; w cięższych przypadkach (ok. 20%) wymioty, biegunkę, obrzęk
języka i warg oraz kwasicę i leukocytozę (wzrost ilości białych ciałek
krwi). Obrzęk może utrzymywać się kilka dni, a nawet tygodni. W gruczołach
jadowych tego węża znajduje się od 10-30 mg jadu, przy czym jednorazowo
żmija jest w stanie zaaplikować ofierze na raz maksymalnie ok 20% tej
zawartości. Aby wąż ten był w stanie zabić człowieka, jednorazowo musiałby
mu wstrzyknąć dożylnie (a nie podskórnie, czy domięśniowo) aż 38,5mg
toksyny, (czyli 5 razy więcej niż przy przeciętnym ukąszeniu). Część ukąszeń
nie kończy się w ogóle iniekcją jadu - są to tak zwane ukąszenia suche. Wąż
ten jest przystosowany do polowania jedynie na małe zwierzęta i nie stanowi
większego zagrożenia dla człowieka. Bardziej znaczące efekty jad może
wywołać u dzieci poniżej 5 lat, osób starszych i poważnie chorych.
Szczególnie narażone SA osoby, które w przeszłości były już ukąszone przez
żmiję. Uważać też powinny osoby uczulone na jad owadów (pszczoły, osy).
Ukąszenia ze skutkiem śmiertelnym zdarzają się naprawdę rzadko (mniej niż
1%), a prawidłowe zachowanie w razie wypadku minimalizuje to
niebezpieczeństwo praktycznie do zera.
Skala zatrucia:
. stopień I - brak reakcji, objawy kliniczne:
ślady ukąszenia, brak obrzęku; objawy utrzymują się zwykle około dwóch dni
i ustępują bez powikłań. Wystarczające jest postępowanie miejscowe
(zaopatrzenie miejsca ukąszenia), wskazana jest jednak kilkugodzinna
obserwacja ze względu na możliwość opóźnionego wystąpienia objawów.
. stopień II - niewielka reakcja, objawy
kliniczne: obrzęk w miejscu ukąszenia, bez objawów ogólnych; obrzęk kończyny
pojawia się po około dwóch godzinach i osiąga maksimum po 1-2 dobach,
zwłaszcza gdy jest powikłany krwiakiem. Konieczne jest postępowanie
miejscowe (unieruchomienie i ewentualnie elewacja obrzękniętej kończyny).
Można podać leki przeciwzapalne.
. stopień III - (10%) - umiarkowana reakcja, objawy kliniczne:
obrzęk ukąszonej kończyny, miernie nasilone objawy ogólne: wymioty, zawroty
głowy, przejściowa hipotonia; objawy ogólne mogą pojawić się w ciągu kilku -
kilkunastu minut od ukąszenia i poprzedzać objawy miejscowe. Najczęściej
konieczna jest hospitalizacja oraz leczenie objawowe - stosowanie
niesteroidowych leków przeciwzapalnych, a także postępowanie miejscowe
(unieruchomienie i ewentualnie elewacja obrzękniętej kończyny). Natomiast u
osób z objawami uczuleniowymi wprowadza się glikokortykosteroidy.
. stopień IV - (10%) - ciężka reakcja, objawy kliniczne: masywny
obrzęk rozprzestrzeniający się na tułów, ostre objawy ogólne: wstrząs lub
przedłużająca się hipotonia, objawy krwotoczne, niewydolność wielonarządowa.
Konieczna jest hospitalizacja i intensywne leczenie przeciwwstrząsowe:
podanie płynów infuzyjnych, adrenaliny i glikokortykosteroidów, a także
antytoksyny jadu żmii.
W większości wypadków dotychczasowe pokąsania były spowodowane
lekkomyślnością człowieka, który starał się złapać węża lub niepotrzebnie go
niepokoił. Od 1876 roku w Wielkiej Brytanii zanotowano jedynie 14 przypadków
śmiertelnych, przy czym ostatni z nich wydarzył się w 1975 r. i ofiarą było
5 letnie dziecko. Ostatni zanotowany przypadek śmiertelny miał miejsce w
Niemczech w 2004 roku u 82 letniej kobiety (przy czym nie udowodniono
ostatecznie, że to jad był przyczyną zgonu, a nie inne czynniki związane z
wiekiem starczym). Mimo wszystko większość przypadków ukąszeń powinna być w
miarę możliwości monitorowana medycznie, szczególnie jeśli osoba pokąsana
należy do wcześniej wymienionych grup wysokiego ryzyka lub jest alergikiem.
W wyjątkowo ciężkich przypadkach lekarz może zalecić podanie surowicy jako
środka zaradczego, mającego na celu pomóc organizmowi w zneutralizowaniu
toksyny, choć wnioski badaczy angielskich stwierdzają, że podanie surowicy
jest statystycznie większym zagrożeniem niż samo ukąszenie żmii.
Postępowanie w razie ukąszenia
1. Oddal się od miejsca, w którym nastąpił wypadek, aby uniknąć ponownego
ukąszenia.
2.
ZACHOWAJ SPOKÓJ !!! Nie panikuj. Jad rozprzestrzenia się stosunkowo powoli,
będziesz więc miał całkiem sporo czasu na reakcję.
3. Nie biegaj, nie wykonuj żadnych czynności wymagających wysiłku. Usiądź
spokojnie i obejrzyj ranę oceniając stan w miejscu ukąszenia.
4. Usuń uciskające przedmioty z ugryzionej kończyny, w szczególności
pierścionki i obrączki z palców, żeby narastający obrzęk nie spowodował
martwicy z niedokrwienia.
5. Nie manipuluj przy ranie, nie masuj! Nie tamuj też krwawienia, wraz ze
swobodnym upływem krwi organizm pozbędzie się pewnej części zaaplikowanego
jadu.
Możesz użyć odsysacza. Można umyć miejsce ukąszenia wodą z mydłem. Nie
stosować spirytusu ! Można zastosować zimny okład. Nie należy nacinać ani
wycinać miejsca ukąszenia.
6. Unieruchom ukąszoną kończynę. Ugryzione miejsce powinno w miarę
możliwości znajdować się poniżej poziomu serca - zmniejszy to szybkość
wchłaniania się jadu do krążenia.
7.
Użycie opaski uciskowej nie tylko nie jest konieczne, ale może zwiększyć
ryzyko martwicy tkanek i przy poluzowaniu uwalnianie się jadu do krążenia.
8. W miarę możliwości poszukaj profesjonalnej pomocy medycznej w celu
poddania się kontroli, a w cięższych wypadkach w celu podania surowicy.
Pełne efekty działania jadu mogą wystąpić dopiero następnego dnia po
ukąszeniu !
9. Jeśli nie jesteś poszkodowanym lecz udzielasz pierwszej pomocy pamiętaj,
że jeśli po ukąszeniu następuje upośledzenie czynności życiowych,
niedrożność dróg oddechowych, problemy z krążeniem lub pracą serca, to
należy w pierwszej kolejności zająć się ich neutralizacją, pozostawiając
kwestie rany na drugim planie.
10. Po ukąszeniu, w żadnym wypadku nie wolno spożywać alkoholu ani żadnego
rodzaju narkotyków! Zabronione jest także spożywanie środków zmieniających
stan pobudzenia (uspokajających lub pobudzających).
Zakładki