Czarnohora wyśniona, wymarzona i spełniona... (czarnohorskie wędrówki w 1990 r.)

W Czarnohorze zawsze mam dobrą pogodę. Zwłaszcza na Popie Iwanie. Kiedykolwiek tam byłem, a wdrapałem się na ten najpiękniejszy z czarnohorskich szczytów już czterokrotnie, zawsze miałem powalające dookolne widoki. Na sąsiednie Góry Marmaroskie, na równie bliski Beskid Huculski, na także oddalone o krok Połoniny Hryniawskie i trochę bardziej oddalony Świdowiec i Gorgany. Na wypiętrzające się gdzieś za szczytami Gór Marmaroskich najwyższe w całych Karpatach Wschodnich Góry Rodniańskie wreszcie...

Tak było - pierwszy raz w moim życiu - w poniedziałek 13 sierpnia 1990 r.

https://lh3.googleusercontent.com/-X...Czarnohora.jpg

Podobnie niemal dokładnie 18 lat później, we wtorek 19 sierpnia 2008 r.

https://lh3.googleusercontent.com/-g...2/IMG_7570.JPG

Znowuż w sierpniowy wtorek - tym razem 25 sierpnia 2009 r.

https://lh3.googleusercontent.com/-r...2/IMG_2664.JPG

I wreszcie już nie w sierpniu, lecz na samym początku jesieni - w czwartek 27 września 2012 r. Chyba było tam wtedy najpiękniej

https://lh3.googleusercontent.com/-o...2/IMG_3044.jpg

https://lh3.googleusercontent.com/-O...2/IMG_3088.jpg

Czarnohora - wielu to podkreśla - bywa bardzo kapryśna. Chłód i mgły w miesiącach letnich to często norma. Deszcze - standard. Skąd więc to moje szczęście do pogody w tych górach? Po ostatnim pobycie zacząłem doszukiwać się nawet jakichś irracjonalnych przyczyn.

Może to była nagroda za cierpliwość? Za trwające równe dziesięć lat marzenia o wędrówkach po Czarnohorze. Marzenia - dodam tu - zdawałoby się całkowicie nierealne! O Czarnohorze mogłem czytać, mogłem polować we wrocławskich antykwariatach na przedwojenne widokówki z tych gór, mogłem studiować zdobyte gdzieś szczęśliwie mapy Wojskowego Instytutu Geograficznego (tzw. WIG-ówki)... ale być tam? Nie, to wydawało się niemożliwe. Dopóki Związek Radziecki trwał - a ten wydawał się być wieczny - Czarnohora była czymś nierealnym i bardziej od Himalajów od Wrocławia odległym!

https://lh3.googleusercontent.com/-n...Howerla-01.jpg

Ale na Czarnohorę mogłem za to popatrzeć! W sierpniu 1984 r. podchodziliśmy od strony zachodniej - od przełęczy Şetref - na główny grzbiet Gór Rodniańskich. Jeszcze przed Batriną, dzień drogi przed Pietrosulem, zobaczyliśmy ponad Górami Marmaroskimi jakieś wyższe od nich pasmo górskie... Wiedzieliśmy, że to musi być ona - Czarnohora. Wtedy też było pięknie! Godzinę, dwie gapiliśmy się w kierunku północno-zachodnim. Tylko że na kilku zrobionych wtedy przeźroczach tych naszych wymarzonych gór praktycznie nie widać...

https://lh3.googleusercontent.com/-L...unia84-131.jpg

Na Howerlę, Popa Iwana, Breskuła, Kostrzycę i inne czarnohorskie szczyty, doliny i uroczyska zachorowałem - pamiętam to dokładnie - w listopadzie 1980 r. Był to drugi miesiąc mojego studiowania we Wrocławiu. Wcześniej chodziłem po górach, mieszkałem wszak u stóp Sudetów, spacer z domu na zamek Książ nie trwał dłużej niż 45 minut. Ale na studiach zaczęło się czytanie. Odkryłem bibliotekę Ossolineum oraz zbiory naszej Biblioteki Uniwersyteckiej. W moje ręce trafiły - na początek tylko w bibliotekach - przedwojenne tomy "Wierchów" i przewodniki Henryka Gąsiorowskiego po Beskidach Wschodnich (później zdobyłem to wszystko we wrocławskich antykwariatach). No i najważniejsze - po powstaniu "Solidarności" w sierpniu 1980 r. o naszych dawnych Kresach zaczęły pojawiać się artykuły w periodykach krajoznawczych i turystycznych. W "Wierchach", w wydawanym co miesiąc "Gościńcu", w wydawnictwach studenckich kół turystycznych. Oficyna "PAX" wydała pozostający przez dziesiątki lat na indeksie cenzury huculski i wschodniokarpacki epos "Na wysokiej połoninie" Stanisława Vincenza.

https://lh3.googleusercontent.com/-6...ae3919c704.jpg

Byłem znokautowany... I zacząłem marzyć o Czarnohorze.

13 grudnia 1981 r. moje marzenia o Howerli oddaliły się jeszcze bardziej. Stan wojenny! ... nie można było wyjechać w Sudety, a co dopiero w te miejsca, o których się śni i marzy... Tkwiłem w Świebodzicach, gdyż na uczelniach wrocławskich zarządzono "dni generalskie" (w akademikach Uniwersytetu, Politechniki i Akademii Rolniczej miejsce studentów zajęli ZOMO-wcy). Nielegalne wyjścia do Książa i na Stary Książ (nielegalne, bo obydwa zamki znajdowały się już na terenie sąsiedniej gminy, tj. Wałbrzycha) i czytanie... Beletrystyka, archeologia i góry. I jeszcze gitara...

20 stycznia 1982 r., pięć tygodni po ogłoszeniu stanu wojennego, ułożyła mi się taka piosenka. Zatytułowałem ją "Pejzaże", raczej świadomie nawiązując do tych najsławniejszych Bellonowych, czyli "Harasymowiczowskich", chociaż później najczęściej tytułowana była - ale nie przeze mnie - po prostu jako "Howerla".

Zaczyna się tak:

Są takie góry, o których marzę
Nocami, w starym śpiworze
Moja myśl biegnie z sudeckich ścieżek
Hen na wschód - ku Czarnohorze

Przewędrowałem tam cały swój sen
Pijany zielem połoniny
Gdy na Howerlę wspinałem się
W nie nasze chcąc spojrzeć doliny...
- w nie nasze już doliny

Ref.
Nie ukołysze już Prut mnie do snu
Nie zbudzi też Hucułów śpiew
Tylko marzenia pozostaną mi
I buntująca się krew

Czy nigdy też nie zobaczę już was
Z Vincenza kart krajobrazy
Bezzwrotnie chyba przeminął ten czas
O którym wciąż mi się marzy,
O którym ciągle się marzy

Później leciała jeszcze druga zwrotka i ten sam refren...

Nigdy nie traktowałem tej piosenki jako rewizjonistycznej. Ten bunt dotyczył raczej tego, co nas wtedy otaczało, tego że nawet Śnieżka (pojawia się nawet w drugiej zwrotce) była dla mnie w te dni niedostępna; a nie wiedziałem, ile tych dni jeszcze będzie. Że wiele górskich i nie tylko górskich marzeń i planów się wtedy po prostu waliło... Człowiek głupiał i dlatego o górach, tych w Polsce i tych dalszych, mógł tylko myśleć, czytać o nich i śpiewać. Zresztą później wielokrotnie śpiewałem (zresztą nie tylko ja) "Pejzaże" przy Ukraińcach - zarówno w Polsce, jak i w ukraińskich Karpatach - i nigdy nie spotkałem się z jakimś niezrozumieniem moich intencji. Prosili nawet o tekst...

Pamiętam, jak we wrześniu 1982 r. kupiłem w księgarni w Brzegu (w pobliskich Buszycach odbywałem studencką praktykę archeologiczną) drugi tom wspomnień górskich Władysława Krygowskiego "W litworowych i piarżystych kolebach" (Wydawnictwo Literackie, Kraków 1982).

https://lh3.googleusercontent.com/--...ygowski-01.jpg

W porównaniu z tekstami zamieszczonymi w poprzednim tomie, wydanym jeszcze "przed Solidarnością" (w 1977 r.), w "Górach i dolinach po mojemu" ten tom był wręcz przepełniony Karpatami Wschodnimi. Jak urzeczony patrzyłem w jedno czarno-białe zdjęcie, przedstawiające panoramę zachodniej części Czarnohory z dominującą zaśnieżoną jeszcze Howerlą, zrobione z Kostrzycy. Próbowałem wyobrazić sobie, jak to może wyglądać w kolorze. Poznałem już wcześniej nasze Tatry, dwa tygodnie przed wykopaliskami wróciłem z mojej pierwszej rumuńskiej włóczęgi po obiektywnie przecież atrakcyjniejszym od Czarnohory Retezacie, a mimo to gapiłem się i gapiłem na ten czarno-biały obrazek

https://lh3.googleusercontent.com/-J...gopwski-02.jpg

Byłem wtedy przekonany, że tylko takie gapienie będzie mi dane...

Wczesną wiosną 1990 r. przeżyłem szok, chociaż słowo "szok" absolutnie nie oddaje moich oraz wielu moich koleżanek i kolegów uczuć. Przez studenckie koła turystyczne w Polsce przebiegła lotem błyskawicy informacja, że rzeszowskie Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich organizuje w lecie pięć lub sześć krótkich 10-dniowych obozów wędrownych po Czarnohorze. Dogadali się z jakimś turystycznym partnerem w Lwowie, korzystając z "pieriestrojki" i ostatnich podrygów Związku Radzieckiego (a jednak nie był wieczny). Telefon do Rzeszowa - a był to przecież inny etap w rozwoju telekomunikacji - dłuuuugie oczekiwanie na połączenie z tamtejszym Oddziałem Akademickim PTTK i rozmowa. Krótka...

Po drugiej stronie łączy uznali mnie chyba za nienormalnego, gdyż w ciemno zarezerwowałem dla naszego wrocławskiego Studenckiego Koła Przewodników Sudeckich cztery "turnusy". Jęk niedowierzania i prośba, abym w ciągu tygodnia przyjechał do Rzeszowa z furą pieniędzy - chodziło o zaliczki.

Zacząłem szukać chętnych na rzeszowski wyjazd w Czarnohorę. Nie było najmniejszych problemów ze skompletowaniem składów. Wiadomo - Wrocław. Wielu starszych już wtedy mieszkańców miasta opowiadało o swoich młodzieńczych wędrówkach po Bieszczadach Wschodnich, Gorganach i Czarnohorze. O Kozłach, Szpyciach i jeziorku Mariczejka... Wielu kolegów zrezygnowało wtedy z wyjazdu w Dolomity, nie doszła do skutku wyprawa na Berninę i coś tam jeszcze... Alpy poczekają, natomiast ledwo uchylone drzwi do ukraińskich Karpat mogły się nieodwracalnie zatrzasnąć!

Co się w ZSRR wydarzy, tego wtedy nikt przewidzieć nie mógł! Czarnohora w 1990 r. mogła być zatem jedyną taką szansą w życiu.

Pojechałem więc do Rzeszowa z zebraną kwotą. Uformowały się cztery składy i... czekaliśmy. Wiedzieliśmy, że w ówczesnej sytuacji politycznej będziemy pewni ujrzenia Czarnohory dopiero wtedy, gdy wysiądziemy z pociągu w Worochcie. Stąd trwający kilka miesięcy niepokój i nerwowe oczekiwanie.

A ponadto kserowanie stron z przewodnika H. Gąsiorowskiego, map WIG-ówek i czytanie Vincenza oraz rozmaitych innych tekstów, również etnograficznych. Po to, aby później niczego nie przeoczyć...

Obóz, którego byłem uczestnikiem, trwał od poniedziałku 6 sierpnia 1990 r. (wyjazd z Wrocławia) do piątku 16 sierpnia (powrót do Wrocławia). Grupę wrocławską stanowiło 10 osób, w Rzeszowie dołączył do nas przewodnik z tamtejszego SKPB, natomiast w Lwowie dwie osoby - Lonia (Leonid) będący ukraińskim przewodnikiem i jego kolega.

Relacja z naszej sierpniowej wędrówki po Czarnohorze oraz - czego wcześniej nie planowano - po małym fragmencie Gorganów będzie nietypowa. Wrażeń było tyle, że spokojnie można byłoby napisać dość sporą nawet książkę (Lonia opowiadał nam na przykład o swoich wojennych przygodach w Afganistanie). Dlatego pójdę na łatwiznę. Pokażę zdjęcia i zacytuję swoje bardzo lakoniczne notatki czynione podczas trwania obozu. Dodam tylko trochę komentarzy do zdjęć - te komentarze przedstawione zostaną kursywą (drukiem pochyłym).

Przed rozpoczęciem relacji jeszcze tylko parę zdań. Gdzieś tam wcześniej napisałem, że "Czarnohora pod względem pogody jest dla mnie łaskawa" i że "będziemy pewni ujrzenia Czarnohory dopiero wtedy, gdy wysiądziemy z pociągu w Worochcie". Tymczasem pierwsze dwie i pół doby naszego pobytu w górach to permanentna ulewa, grad i mgła. Nie decydowaliśmy się na wyjście w Czarnohorę, zrobiliśmy deszczową jednodniową wycieczkę w Gorgany (na Jawornik-Gorgan) i wybraliśmy się na zwiedzanie Jaremcza, połączone z tzw. wieczorkiem zapoznawczym (impreza odbywała się w turbazie "Huculszczyzna"). Przez te dwie i pół doby nie zobaczyliśmy nawet zarysu Czarnohory.

Myślałem, że te góry całkiem się na nas i na mnie obraziły.

Na szczęście byłem w błędzie!!!

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

CZARNOHORA '90 (!!!!!!) (a nawet odrobina GORGANÓW (!!!))

Wrocław - Przemyśl
Przemyśl - Lwów
Lwów - Stanisławów
Stanisławów - Worochta

Wszystkie przejazdy pociągami

W Worochcie 3 noclegi w domu prywatnym. Z Worochy zorganizowaliśmy dwie wycieczki w okolice Jaremcza.

8 sierpnia 1990 r. (środa)

Jaremcze - dolina Żonki - dolina Bohrowca (przysiółek Bohrowiec) - połoninka Jawor - Jawornik-Gorgan (1467) - połoninka Prutinek - Jamna. Pogoda zmienna - od Jawornika mgła. Uciekliśmy przed gradem.

Poranek 8 sierpnia - ściana deszczu. Można szwendać się po Worochcie i próbować coś zwiedzać, ale to byłoby tylko oszukiwanie siebie. Można imprezować "na miejscu" - ale to jeszcze gorzej.

Wojtek wpadł jednak na pomysł, aby nawet w tej ulewie pojechać marszrutką (autobusem) do Jaremcza i wrócić stamtąd do Worochty pociągiem. Chciał zrobić zdjęcia budynku szkoły w Jaremczu, której kierownikiem przed wojną był jego dziadek i kilku innych rodzinnych pamiątek. Dostaliśmy zgodę na wyjazd - rzeszowsko-lwowskie kierownictwo obozu pozostało w Worochcie.

Okazało się, że pomysł Wojtka był nie tylko przysłowiowym "strzałem w dziesiątkę", ale całą serią dziesiątek. Gdzieś tak na początku drugiej godziny chodzenia po Jaremczu przestało padać. Szybka decyzja - "Wzięliśmy przecież ze sobą mapy, a zatem idziemy w góry!!! Nie, nie w Czarnohorę - w Gorgany!"

https://lh3.googleusercontent.com/-x...01-Gorgany.jpg

Dworzec (?) autobusowy w Worochcie. Przejazd marszrutką do Jaremcza

https://lh3.googleusercontent.com/-0...02-Gorgany.jpg

Nasza ekipa w najlepszej, czyli w tylnej, części marszrutki

https://lh3.googleusercontent.com/-B...1990-CK-01.jpg

Tego pana widocznego za szybą, w Jaremczu od wielu lat już nie ma. Zdjęcie Cześka K.

https://lh3.googleusercontent.com/-O...03-Gorgany.jpg

Spacer po Jaremczu

https://lh3.googleusercontent.com/-_...04-Gorgany.jpg

Przedwojenna "kurortowa" część miasta - jedna z powstałych w latach 20. i 30. XX w. willi o charakterystycznej "ogólnopolskokarpackiej" architekturze.

https://lh3.googleusercontent.com/-A...06-Gorgany.jpg

Cerkiew p.w. Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny z 1911 r. Co ciekawe - wtedy, w 1990 r. obita obrzydliwą blachą, natomiast w 2008 r., gdy byłem w Jaremczu po raz drugi - zbroja ta była zdemontowana. Tendencja więc zupełnie inna, niż w pozostałej części Ukrainy. Ale jak jes dzisiaj - nie wiem?!

https://lh3.googleusercontent.com/-s...07-Gorgany.jpg

Południowa część Jaremcza, widok na okoliczne góry i na tzw. Nowy Wiadukt kolejowy na Prucie, wzniesiony w konstrukcji żelbetonowej w 1956 r. Dzieje wcześniej znajdujących się w tym miejscu konstrukcji zasługują na osobne opracowanie

https://lh3.googleusercontent.com/-u...05-Gorgany.jpg

"Hotel" w Jaremczu

https://lh3.googleusercontent.com/-m...10-Gorgany.jpg

Domek, jakich w tym terenie tysiące, ale z jakiegoś powodu go sfotografowałem. Wtedy decyzję o naciśnięciu spustu migawki podejmowało się trudniej niż w dzisiejszych cyfrowych czasach.

https://lh3.googleusercontent.com/-X...12-Gorgany.jpg

Początek części górskiej w tym dniu - huculski budynek gospodarczy w dolinie Żonki, w przysiółku Bohrowiec

https://lh3.googleusercontent.com/-i...11-Gorgany.jpg

Trochę etnografii - taczka "na ludowo". Tę wykorzystywano do przewożenia gnoju.

https://lh3.googleusercontent.com/-B...14-Gorgany.jpg

https://lh3.googleusercontent.com/-t...15-Gorgany.jpg

Drewniana kładka na Żonce.

https://lh3.googleusercontent.com/-6...16-Gorgany.jpg

Przysiółek Jaremcza Bohrowiec

https://lh3.googleusercontent.com/-x...7a-Gorgany.jpg

Pierwsze maliny pod połoninką Jawor

cd. 1

https://lh3.googleusercontent.com/-7...8a-Gorgany.jpg

... i pierwsze widoki już z połoninki Jawor

https://lh3.googleusercontent.com/--...19-Gorgany.jpg

A co widać? Oczywiście centrum Jaremcza i otoczenie miejscowości, m.in. obryw zwany Białym Słoniem. Poniżej: widok na osuwisko Słoń na wschodnim zboczu Prutu ponad Jaremczem w sierpniu 2008 r.

https://lh3.googleusercontent.com/-t...2/IMG_8429.JPG

https://lh3.googleusercontent.com/-d...20-Gorgany.jpg

Na połonince Jawor

https://lh3.googleusercontent.com/-C...21-Gorgany.jpg

https://lh3.googleusercontent.com/-b...22-Gorgany.jpg

Pierwszy nieco dłuższy popas w górnej części połoninki Jawor.

https://lh3.googleusercontent.com/-V...3a-Gorgany.jpg

Przejście przez las pomiędzy połoninką Jawor a połoniną Jawornika-Gorganu

https://lh3.googleusercontent.com/-o...24-Gorgany.jpg

Kolejny odpoczynek

https://lh3.googleusercontent.com/-u...5a-Gorgany.jpg

Koncentracja przed wejściem w pierwsze w naszym życiu gruzowiska gorgańskie, czyli po prostu gorgany.

https://lh3.googleusercontent.com/-o...26-Gorgany.jpg

I tu już wędrówka przez Jawornik-Gorgan

https://lh3.googleusercontent.com/-2...27-Gorgany.jpg

To, z czego Gorgany słyną - czyli z gorganów

https://lh3.googleusercontent.com/-S...28-Gorgany.jpg

Wejście na główny wierzchołek Jawornika-Gorganu (1467 m n.p.m.) we mgle i w deszczu. Na szczęście jeszcze podczas pobytu na szczycie nieco się przejaśniło (na 20 minut)

https://lh3.googleusercontent.com/-8...9a-Gorgany.jpg

Odpoczynek na szczycie. Później zaczęło lać i skończyło się fotografowanie w tym dniu.


9 sierpnia 1990 r. (czwartek)

Przejazd z Worochty do Jaremcza. Jaremcze - wodospad Prutu - turbaza "Huculszczyzna" (impreza) - Jaremcze. Powrót do Worochty. Cały dzień deszcz. W notatkach zapis: "Syf totalny".

W tym dniu do Jaremcza pojechaliśmy cała ekipą - kierownictwo postanowiło zorganizować zakrapiany "wieczorek zapoznawczy". Ponieważ w Worochcie nie było wtedy stosownego reprezentacyjnego obiektu, wybór padł na turbazę "Huculszczyzna" w Jaremczu.

https://lh3.googleusercontent.com/-2...31-Gorgany.jpg

https://lh3.googleusercontent.com/-s...32-Gorgany.jpg

https://lh3.googleusercontent.com/-z...3a-Gorgany.jpg

Jeszcze jedna willa z okresu międzywojennego.

https://lh3.googleusercontent.com/-S...34-Gorgany.jpg https://lh3.googleusercontent.com/-l...37-Gorgany.jpg

Po kilku dniach ulewnego deszczu wody Prutu przybrały brązowożółtą barwę. Zachęcające do kąpieli w rzece zdania zawarte w dziesiątkach przedwojennych folderów i przewodników stały się cokolwiek nieaktualne.

https://lh3.googleusercontent.com/-u...36-Gorgany.jpg

Słynny wodospad Prutu w Jaremczu to już, niestety, odległa przeszłość. Najatrakcyjniejszy fragment, zwany Hukiem, został w XIX w. wysadzony, gdyż przeszkadzał w spławie drewna. Pozostały marne resztki uwiecznione, w tym przypadku, na dość marnej fotografii.
Później zdjęć w tym dniu nie robiłem - nie miałem lampy błyskowej aby uwiecznić szczegóły imprezy, natomiast do Worochty wróciliśmy już o zmierzchu.


10 sierpnia 1990 r. (piątek)

Do południa cały czas ulewa. Decyzja o wstępnym porannym rozpoznaniu - wyjazd autobusem do Foreszczenki i powrót. Ok. 12.00 wyjazd już naprawdę w góry. Początkowo mgła (!!). Dojście do Jez. Niesamowitego i rozwianie się mgły.

Dolina Prutu (między Foreszczenką z Zaroślakiem) - turbaza "Zaroślak" - stacja botaniczno-meteorologiczna na Połoninie Pożyżewskiej - dolina Dancerza - Jezioro Niesamowite; rozbicie namiotów. Jezioro Niesamowite - jeziorko pod Turkułem - Jezioro Niesamowite. Dwie godziny przed zachodem wyjście na grań - zwornik nad Małymi Kozłami (widmo Brockenu) - Jezioro Niesamowite

https://lh3.googleusercontent.com/-L...Czarnohora.jpg https://lh3.googleusercontent.com/-m...Czarnohora.jpg

Przed Zaroślakiem na jednym z drzew ujrzeliśmy mocno już zatarte znaki szlaku turystycznego. Ki diabeł? Nasze WIG-ówki to czarno-białe ksera, ale przy czarnych kreseczkach szlaków schodzących się przy Zaroślaku udało się odczytać na mapie skróty kolorów - z. i n. Zielony i niebieski - wzruszyliśmy się dość mocno, można nawet rzec, że "łzawie". Chyba wszystkim nam przypomniała się rozmowa sprzed dwóch dni z gospodynią domu, u której spaliśmy w Worochcie. Opowiadała nam, około sześćdziesięcioletnia wówczas kobieta, jak tuż przed wojną pomagała polskim znakarzom wytyczającym szlaki w Czarnohorze. Miała wtedy dziesięć lat. Nosiła kubełek z białą farbą. Za dzień pracy otrzymywała 2 złote. Wyraźnie podkreślała, że to była dwuzłotówka srebrna, a nie dwie złotówki wybijane z miedzioniklu (bo i takie monety były wtedy w obiegu). Mówiła, że przez tydzień pracy zarobiła prawie tyle, ile jej tata pracując ciężko w tartaku.

Z Zaroślaka przeszliśmy drogą obok stacji meteorologiczno-botanicznej na Połoninie Pożyżewskiej i wędrując ponad dnem dolin Homulskiego i Dancyszyka doszliśmy do kotła polodowcowego pod Turkułem. Namioty rozbiliśmy nad Jeziorem Niesamowitym - największym jeziorem polodowcowym w przedwojennej polskiej części Karpat Wschodnich.

https://lh3.googleusercontent.com/-8...Czarnohora.jpg

Wędrówka przez zamgloną i deszczową dolinę Homulskiego (Dancysza).

https://lh3.googleusercontent.com/-u...Czarnohora.jpg https://lh3.googleusercontent.com/-s...Czarnohora.jpg

Jastrzębiec pomarańczowy (Hieracium aurantiacum L.) i ciemiężyca zielona (Veratrum lobelianum Bernh.)

cd. 2

https://lh3.googleusercontent.com/-R...Czarnohora.jpg

Doszliśmy do Jeziora Niesamowitego, jeszcze 150 metrów od jego brzegów padał deszcz, snuły się mgły. Nagle... niemal wszystkie mgły i chmury się rozwiały. Zobaczyliśmy zielono-żółte ściany głównego grzbietu, kawałek niebieskiego nieba (po raz pierwszy od wyjazdu z Wrocławia) i za chwilę taflę jeziora.

Namioty rozbiliśmy błyskawicznie...

https://lh3.googleusercontent.com/-0...Czarnohora.jpg

https://lh3.googleusercontent.com/-B...Czarnohora.jpg

... i pośpieszne - całą naszą wrocławską ekipą - wyszliśmy na grzbiet, w rejon zwornika nad Małymi Kozłami. Zrobiło się nawet słonecznie, ale cała połonina parowała po kilkudniowych deszczach. W takich warunkach prędzej czy później musiało pojawić się "widmo Brockenu". I właśnie pełni ekscytacji je fotografujemy. Fotka samego widma mi, niestety, nie wyszła.

Dopiero po powrocie z grzbietu pierwszy posiłek w górach (pamiętam, jak nasz przewodnik, walczący kilka lat wcześniej w górach Hindukuszu Afganiec, ze zdumieniem patrzył, jak "robimy z proszku ziemniaki") a później jeszcze niezbyt długa, ale bardzo fajna, impreza.

11 sierpnia 1990 r. (sobota)

Pogoda OK! - wieczorem mgły

Jez. Niesamowite - wejście na grań - trawers Turkuła w stronę Połoniny Turkulskiej - Turkuł (1935) - Pożyżewska (1822) - Breskuł (1950) - trawers Howerli od południa - Przełęcz Hermanieska - Pietros (2020) - Przeł. Hermanieska - Howerla (2061) - Breskuł - trawers od zachodu Pożyżewskiej - północny wierzchołek Turkuła - przełęcz między Turkułami - zejście do Jeziora Niesamowitego.

Nasza rzeszowsko-lwowska kadra chyba w swoim namiocie w nocy zabalangowala, gdyż cała trójka nie wyrażała rano jakiegoś wyraźniejszego entuzjazmu na wyjście w góry. Na złożoną przez Leonida propozycję, aby jakąś na lekko przeprowadzoną wycieczkę rozpocząć dopiero za dwie-trzy godziny, czyli gdzieś już blisko południa, zakipieliśmy. Po na szczęście dość krótko trwającej dyskusji, dostaliśmy zgodę na samodzielny wyskok na Howerlę - "tam i z powrotem!". Ulga malowała się na twarzach obydwu stron właśnie zażegnanego konfliktu.

https://lh3.googleusercontent.com/-r...Czarnohora.jpg

Poszliśmy zatem, najpierw w kilka minut złapaliśmy grzbiet, później skierowaliśmy się na północ, w stronę Howerli. Szliśmy przez Dancysza (1848 m n.p.m.), Pożyżewską (1822 m n.p.m.) i Breskuła (1912 m n.p.m.)

https://lh3.googleusercontent.com/-J...Czarnohora.jpg

Spoglądaliśmy z góry na Kocioł Orendarski

https://lh3.googleusercontent.com/-M...Czarnohora.jpg

https://lh3.googleusercontent.com/-S...Czarnohora.jpg

Ze szczytu Dancysza można było zobaczyć, już za Jeziorem Niesamowitym z naszymi namiocikami, wyłaniającą się zza ramienia Turkuła postrzępioną grań - wtedy jeszcze nie wiedzieliśmy czy Małych, czy też Wielkich Kozłów, a jeszcze dalej leżący w głównej grani Czarnohory zwornik Reber.

https://lh3.googleusercontent.com/-e...Czarnohora.jpg

Tego dzisiaj w górach, i nie tylko w górach, się nie uświadczy! Wymiana pod kurtką, czyli improwizowanej ciemni fotograficznej, zerwanej w aparacie błony fotograficznej. Zerwany film to strata przynajmniej 4 klatek fotograficznych, a więc ponad 10% 36-klatkowego filmu.

https://lh3.googleusercontent.com/-1...Czarnohora.jpg

Ponieważ obiecaliśmy naszemu kierownictwu, że pójdziemy "na Howerlę i z powrotem" gdzieś na wysokości Breskuła dokonaliśmy stosownych korekt w programie wycieczki. Postanowiliśmy wejść na "Królową Beskidów" (tak, tak - to Howerla, a nie niższa o przeszło 300 m Babia Góra, jest najwyższym szczytem Beskidów) nieco okrężną drogą - przez zakarpackiego Pietrosa (2020 m n.p.m.)!!! Dodaliśmy sobie, bagatela, raptem 16 kilometrów wędrówki i dobrze ponad 1000 metrów przewyższeń!!! Ale byliśmy szczęśliwi - sami, w kapitalnej scenerii i pogodzie i z ulgą, że... lwowski kolega Leonida nie jest chyba "kapusiem", bo gdyby był, to nawet po pijaku powinien iść z nami!

Korekta przebiegu wycieczki zaczęła się od trawersu południowo-zachodnich stoków Howerli. Wędrowaliśmy w stronę Przełęczy Hermanieskiej, która na niektórych nowszych mapach już nie występuje; między Howerlą a Pietrosem zaznaczane są teraz m.in. Połonina Lanczynieska, Połonina Skopeska i Przełęcz Kakaradza (1544 m n.p.m.)

https://lh3.googleusercontent.com/-9...Czarnohora.jpg

https://lh3.googleusercontent.com/-r...Czarnohora.jpg

Były fajne spotkania na połoninie

https://lh3.googleusercontent.com/-G...Czarnohora.jpg

Żmudne jak diabli podejście na Pietrosa z blisko półkilometrowym przewyższeniem...

https://lh3.googleusercontent.com/-G...Czarnohora.jpg

... i zasłużone bardzo późne drugie śniadanie na szczycie Pietrosa. Oraz sekundę potem deszcz i mgła, które uniemożliwiły wykonanie fotografii z wierzchołka.


https://lh3.googleusercontent.com/-T...Czarnohora.jpg

Ale schodząc z Pietrosa ponad przełęczą, którą w swym kajecie nazwałem Hermanieską, odsłonił się widok na "dzwon" Howerli. Nasz obiecany kierownictwu cel - skrupułów i wyrzutów sumienia nie mieliśmy

https://lh3.googleusercontent.com/-8...Czarnohora.jpg

Socjalistyczne olbrzymie kołchozowe szałasy pasterskie na Przełęczy Hermanieskiej (Lanczynieskiej?)

https://lh3.googleusercontent.com/-B...Czarnohora.jpg

Pietros za nami...

https://lh3.googleusercontent.com/-9...Czarnohora.jpg

... natomiast Howerla dopiero przed. Najpierw dla nas już znajomy widok na południowe "plecy" tej góry.

https://lh3.googleusercontent.com/-n...Czarnohora.jpg

A potem zachodnią krótką dość ostrą grańką na sam szczyt.

https://lh3.googleusercontent.com/-d...Czarnohora.jpg

Wreszcie doszliśmy. Mogliśmy już, zgodnie z umową zawartą z szefostwem, wracać do naszej bazy nad Jeziorem Niesamowitym. Grzbietem głównym zeszliśmy do Breskuła i aby nie powtarzać znanej już nam z porannej części wycieczki drogi granią, zbiegliśmy na dno Kotła Breskulskiego, strawersowaliśmy od zachodu Pożyżewską i zarastającym płaikiem wiodącym przez Kocioł Orendarski, kocioł pod Danceszem (z małym stawkiem Pod Danceszem) dotarliśmy o zmroku do Jeziora Niesamowitego.

Awantury nie było. Przypuszczaliśmy, że kierownictwo po naszym wyjściu w góry położyło się spać. Po popołudniowej pobudce "zrobiło" kolejną flaszkę (wskazywała na to dykcja szefa) i na dobrą sprawę nie zwróciło uwagi na naszą gigantyczną obsuwę czasową. Wieczór był miły; gitara, odrobina samogonu znalazła sie i dla nas.

cd. 3

12 sierpnia 1990 r. (niedziela)

Pogoda: rano mgły, potem lepiej
Wejście na grań od Jeziora Niesamowitego - zwornik nad Wielkimi Kozłami - grań Wielkich Kozłów - zejście do doliny między Kozłami a Szpyciami (kocioł za Wielkimi Kozłami) - obejście Wielkich i Małych Kozłów - Jezioro Niesamowite

https://lh3.googleusercontent.com/-d...Czarnohora.jpg

Śmietnik przy Jeziorze Niesamowitym. Naszych polskich puszek jeszcze wtedy nie było. Po latach, niestety, staliśmy się w tym miejscu największą "mniejszością konserwową". Wtedy śmieci nie były nawet ukraińskie, lecz po prostu ogólne - "radzieckie".

https://lh3.googleusercontent.com/-W...Czarnohora.jpg

Ponieważ w tym dniu wszyscy byli zmęczeni (nasza wrocławska grupa - wiadomo!, kierownictwo - też wiadomo!), pojawił się consensus na program górski. Trasa ma być nie za długa, w miarę urozmaicona (najlepiej skałki, jakaś woda) i byłoby super, gdyby pojawiły się jeszcze jakieś jagody, może maliny itp. "I tak się stało!" (że zacytuję w tym miejscu klasyka, czyli anonimowego autora "Legendy Panońskiej - żywota Św. Metodego").

Najpierw tradycyjnie na grzbiet główny i krótka wędrówka na południowy-wschód, do zwornika nad Kozłami Wielkimi.


https://lh3.googleusercontent.com/-B...Czarnohora.jpg


https://lh3.googleusercontent.com/-c...Czarnohora.jpg

Wielkie Kozły – gdzieś tam we mgle majaczy wschodnie ramię Homuła (1788 m n.p.m.)

https://lh3.googleusercontent.com/-9...Czarnohora.jpg

Początek graniówki Wielkich Kozłów

https://lh3.googleusercontent.com/-G...Czarnohora.jpg

Jak zabawa to zabawa – łojenia (a może dojenia) Kozłów ciąg dalszy.

https://lh3.googleusercontent.com/-S...Czarnohora.jpg

Te igiełki oszczędziliśmy!!!

https://lh3.googleusercontent.com/-N...Czarnohora.jpg

… i zejście do zielonej doliny, a ściślej do doliny potoku Homulskiego.

https://lh3.googleusercontent.com/-G...Czarnohora.jpg

Tojad mocny (Aconitum firmum Rchb.)

https://lh3.googleusercontent.com/-1...Czarnohora.jpg

Śniadanie nad Homulskim

https://lh3.googleusercontent.com/-O...Czarnohora.jpg

Dzwonek drobny (Campanula cochleariifolia Lam.)

https://lh3.googleusercontent.com/-i...Czarnohora.jpg

https://lh3.googleusercontent.com/-l...Czarnohora.jpg

Jeszcze trochę zieloności, bo przecież kolejny dzień to ma być już przelot granią Czarnohory ponad dolinami…

…i powrót na noc do namiotów. Ale był czas jeszcze na gitarę!

cd. 4

13 sierpnia 1990 r. (poniedziałek)

Lampa przez cały dzień. Wspaniale widoki (Świdowiec, Gorgany, Maramures, A. Rodniańskie, Czywczyny, Hryniawy, Beskid Huculski!). Niezapomniany Pop Iwan (obserwatorium). Dzika dolina Dzembroni.
Jezioro Niesamowite - wejście na grań - graniówka: Rebra (1997) - Gutin Tomnatyk (2016; szczyt w bocznej grani) - Brebienieskuł (2037) - Munczel (2002) - przełęcz pod Popem Iwanem (1805) - Pop Iwan (2022) - Przełęcz pod Popem Iwanem (1805) - zejście do doliny Dzembroni. Nocleg poniżej górnej granicy lasu.

https://lh3.googleusercontent.com/-K...Czarnohora.jpg

Poranek i pogoda marzenie!!! A nad naszymi namiotami Turkuł (1933 m n.p.m.)

https://lh3.googleusercontent.com/-d...Czarnohora.jpg

Wał Kostrzycy i kawał Beskidu Huculskiego jak na dłoni


https://lh3.googleusercontent.com/-_...Czarnohora.jpg

Namioty już zwinięte, wszystko posprzątane. Jesteśmy gotowi do wymarszu. Kierunek - Pop Iwan.

https://lh3.googleusercontent.com/-i...Czarnohora.jpg

Pożegnanie z Jeziorem Niesamowitym - i refleksja zmieszana z obawą, czy aby nie na zawsze. Na szczęście nie!

https://lh3.googleusercontent.com/-M...Czarnohora.jpg

Jest wszystko: Pietros (2020 m n.p.m.), Howerla (2061 m n.p.m.), "ukryty" na tle Howerli Breskuł (1912 m n.p.m.), Pożyżewska (1822 m n.p.m.; ta z łukowatymi odsłonięciami skalnymi) i Dancesz (1848 m n.p.m.). Gdzieś tam za przełęczą Hermanieską majaczy Świdowiec. Widok z rejonu Przełęczy Turkulskiej, chyba już po wejściu na grań.

https://lh3.googleusercontent.com/-v...Czarnohora.jpg

Fotografia robiona pod słońce, a zatem mocno zaniebieszczona, ale musiałem mieć to zdjęcie. Widać kawał Zakarpacia, łącznie ze znajdującym się na ostatnim planie murem granicznego (przed wojną czechosłowacko-rumuńskiego, a dzisiaj ukraińsko-rumuńskiego) grzbietu Gór Marmaroskich z m.in. Popem Iwanem Marmaroskim (1936 m n.p.m.; ten szeroki szczyt w centralnej części ostatniego planu)

https://lh3.googleusercontent.com/-V...Czarnohora.jpg

Wędrówka granią ponad Małymi Kozłami

https://lh3.googleusercontent.com/-8...Czarnohora.jpg

Czyżbyśmy zaczęli tęsknić za Rumunią? Na ostatnim planie Mihajlecul (ten trapezowaty, szerszy po lewej – 1920 m n.p.m.) i śmielszy Farcaul (1957 m n.p.m.; po prawej) – najwyższy szczyt Gór Marmaroskich. A ta ORWO-wsko zielona grańka na pierwszym planie to północna ściana kotła Butyn, wciętego w niewielką Połoninę Butyn. Na drugim planie zachodnie ramię dwutysięcznika Gutin Tomnatyka, następny ciemnozielony grzbiet to płaska i rozległa dwuwierzchołkowa Kływa (1446, 1458 m n.p.m.), a na jeszcze dalszym – przed Michaileculem i Farcaulem – graniczny grzbiet ukraińsko-rumuński ze zlewającą się z konturem dalej leżącego Farcaula Nieneską (1815 m n.p.m.). I wreszcie... możecie mi wierzyć lub nie - zupełnie na ostatnim planie, ponad kulminacją Kływej, ledwo na fotografii widoczne Góry Rodniańskie.


https://lh3.googleusercontent.com/-h...Czarnohora.jpg

Dzisiaj już nieczęsty widok w Czarnohorze. Gdzie się pasły konie? Wiadomo - na Połoninie Rebra. A dalej widać zachodnie ograniczenie kotła Butyn i za nim wszystkie możliwe plany (m.in. Kływa, Perechrest, Pietros z Berlebaszką) z wieńczącym to wszystko Pop Iwanem Marmaroskim

https://lh3.googleusercontent.com/-1...Czarnohora.jpg

Kozły Wielkie a za nimi w całej swej okazałości, dzień wcześniej ukryty we mgle, Homuł (1788 m n.p.m.). Za nim upstrzona szczytowymi i podszczytowymi polanami szeroka Maryszewska Wielka (1452, 1564 m n.p.m.), jeszcze dalej wał kilkuwierzchołkowej Kostrzycy (główny wierzchołek 1586 m n.p.m.) i wystające zza niej szczyty Beskidu Huculskiego (możliwe, że najbardziej z lewej to Biała Kobyła i pobliska nieco wyższa Gowora (1426 m n.p.m.), ale głowy dać nie mogę!

https://lh3.googleusercontent.com/-b...Czarnohora.jpg

Właśnie minęliśmy grań Wielkich Kozłów...

https://lh3.googleusercontent.com/-p...Czarnohora.jpg

Wieżyczki skalne w najwyższej części Kotła Gadżyny - widok z Reber (Żebra/Rebra 2001 m n.p.m.). Widoczny grzbiet zamienia się później w Grań Żeber (Szpyci) - niewidoczną na zdjęciu. Co jest widoczne na ostatnim planie, to nawet nie staram się w tej chwili roztrząsać. Chociaż wtedy, na grzbiecie, mieliśmy czas i składając - na lekkim wietrze - kilka czarno-białych kserówek map WIG-owskich rozpoznaliśmy chyba wszystkie znaczniejsze wzniesienia

https://lh3.googleusercontent.com/-Y...Czarnohora.jpg

Przed chwilą minęliśmy zwornik Żeber. A za nami Howerla i "przyklejone" do niej Breskuł i Pożyżewska

https://lh3.googleusercontent.com/-0...Czarnohora.jpg

Właściwie wszystko już znajome - Pietros, Howerla, Breskuł, Pożyżewska, Dancysz, Turkuł, zwornik Żeber (Rebra) i wchodzimy na zacienioną połoninę Tomnatyk przy kolejnym zworniku (grzbiet boczny na "zakarpacką" stronę prowadzi w kierunku południowym na Gutin Tomnatyka 2016 m n.p.m.)

https://lh3.googleusercontent.com/-t...Czarnohora.jpg

Pozostałości kamiennego szałasu lub schronu na zworniku Tomnatyka

https://lh3.googleusercontent.com/-O...Czarnohora.jpg

Jeziorko Brebienieskuł (zwane też jeziorkiem Tomnackim) pomiędzy Brebienieskułem (2036 m n.p.m.), szczytem w grani głównej, a leżącym w bocznym grzbiecie Gutin Tomnatykiem. Widok z rejonu zwornika, czyli z grani głównej

https://lh3.googleusercontent.com/-A...Czarnohora.jpg

Wielki Kocioł, czyli najwyższe piętro Kotła Gadżyny z niewielkimi stawkami polodowcowymi. Widok z grani głownej, ze zwornika Gutin Tomnatyka

https://lh3.googleusercontent.com/-H...Czarnohora.jpg

Ze zwornika urządziliśmy sobie krótka wycieczkę na Gutin Tomnatyka. Był to drugi podczas naszej wędrówki, po dwa dni wcześniej odwiedzanym Pietrosie, zakarpacki dwutysięcznik. Wschodnie zbocze Pietrosa widoczne jest również i na tym zdjęciu, na lewo od zgrabnej sylwetki Howerli. Na lewo i prawo od Howerli, na ostatnim planie, już Gorgany.

https://lh3.googleusercontent.com/-y...Czarnohora.jpg

Ze szczytu Gutin Tomnatyka po raz pierwszy pojawił się przed nami w całej swojej okazałości Pop Iwan - oczywiście ten Czarnohorski (2028 m n.p.m.) (po lewej Smotrec 1894 m n.p.m.)

https://lh3.googleusercontent.com/-2...Czarnohora.jpg

Jezioro Brebienieskuł z Gutin Tomnatyka - dość nietypowe ujęcie, bo mało kto wchodzi na ten odrobinę oddalony od grzbietu głównego szczyt. A - jak widać - warto

https://lh3.googleusercontent.com/-F...Czarnohora.jpg

Widok z grzbietu głównego, od strony wschodniej z rejonu kulminacji Brebienieskuła, na kocioł jeziora Brebienieskuł. Na lewo od niego Gutin Tomnatyk

https://lh3.googleusercontent.com/-4...Czarnohora.jpg

Taka sobie fotka przy przedwojennym polsko-czechosłowackim słupku granicznym

https://lh3.googleusercontent.com/-9...Czarnohora.jpg

Odpoczynek na grani w rejonie skałek pomiędzy Brebienieskułem a Munczelem (1998 m n.p.m.)

https://lh3.googleusercontent.com/-T...Czarnohora.jpg

Schron z I wojny światowej na Munczelu

https://lh3.googleusercontent.com/-5...Czarnohora.jpg

Setki metrów drutów kolczastych - pamiątka z I wojny na Munczelu. Walki trwały tu w sierpniu i wrześniu 1916 r.

cd. 5

https://lh3.googleusercontent.com/-r...Czarnohora.jpg

Spotkanie z pasterzem - dzisiaj owce w najwyższych partiach Czarnohory to też już, niestety, przeszłość...

https://lh3.googleusercontent.com/-T...Czarnohora.jpg

https://lh3.googleusercontent.com/-n...Czarnohora.jpg

Widok z Munczela - Kocioł między Munczelem a Brebienieskułem (na niektórych mapach oznaczany jako Dynarskie Pole), Brebienieskuł i na ostatnim planie Howerla

https://lh3.googleusercontent.com/-X...Czarnohora.jpg

Skały na grzbiecie Dzembroni (1878 m n.p.m.) i spojrzenie na Popa Iwana

https://lh3.googleusercontent.com/-7...Czarnohora.jpg

Coraz bliżej...

https://lh3.googleusercontent.com/-1...Czarnohora.jpg

Widok z Balcatula (1852 m n.p.m.) na Smotrec (1894 m n.p.m.)

https://lh3.googleusercontent.com/-l...Czarnohora.jpg

Ostatnie metry przed ruinami obserwatorium astronomiczno-meteorologicznym na Popie Iwanie, będącym jedną z największych inwestycji międzywojennej Polski; koszt budowanego w latach 1926-1938 i otwartego 29 lipca 1938 r. gmachu wynosił 1 milion ówczesnych złotych

https://lh3.googleusercontent.com/-w...Czarnohora.jpg

Zaczyna się zwiedzanie ruin obserwatorium

https://lh3.googleusercontent.com/-p...Czarnohora.jpg

Najpierw wspinaczka na dach... Ze względu na widoki i - może przede wszystkim - odrobinę adrenaliny

https://lh3.googleusercontent.com/-I...Czarnohora.jpg

Później sprawdzamy, czy przez okno widać to samo. Brebienieskuł jest, Gutin Tomnatyk jest... a zza łączącego te szczyty grzbieciku wystaje wierzchołek Howerli... Wszystko się więc zgadza...

https://lh3.googleusercontent.com/-n...Czarnohora.jpg

I znowu skok na dach...

https://lh3.googleusercontent.com/-S...Czarnohora.jpg

Szczyt Popa Iwana był najdalej na południowy-wschód wysuniętym punktem w grani Czarnohory, do którego dotarliśmy w naszej sierpniowej wędrówce w 1990 r. Nasze szefostwo - lwowski przewodnik i rzeszowski pilot - zaordynowali odwrót do cywilizacji. Najpierw trzeba było zejść do wioski Dzembroni (wtedy jeszcze pobrzmiewała - w ustach Leonida - nazwa Beresteczko, dzisiaj już na szczęście oficjalnie zarzucona, decyzją z 2009 r.). Do Dzembroni schodziliśmy kierując się najpierw z powrotem grzbietem w stronę północną, granią główną na tzw. przełęcz pod Popem Iwanem, aby później mijając mając po prawej ręce osławiony "Kwadrat" (fundamenty przedwojennego schroniska AZS) odbić na północ ku źródliskowej partii rzeki Dzembroni.

https://lh3.googleusercontent.com/-z...Czarnohora.jpg

Zejście z Popa Iwana - na hali poniżej grzbieciku z Uchatym Kamieniem

https://lh3.googleusercontent.com/-f...Czarnohora.jpg

Pola kosówek i krzaków jałowca w najwyższych partiach doliny Dzembroni. Po wspaniałym dniu, przy pierwszych świerkach górnej granicy lasu rozbiliśmy namioty. Ostatnia noc w Czarnohorze w 1990 r. Czarnohorze jeszcze radzieckiej, następny mój wyjazd w te góry to już pobyt w rzeczywiście ukraińskich Karpatach.


14 sierpnia 1990 r. (wtorek)

Dolina Dzembroni - Dzembronia.

Koniec części pieszej. Przejazd z Dzembroni ciężarówką do Żabiego. Dolina Czeremoszu wspaniała.

Żabie - Kołomyja autobus. Nocleg w krzakach za miastem.

https://lh3.googleusercontent.com/-X...Czarnohora.jpg

Bridki - niewielkie prześwity i polanki w lesie w dolinie Dzembroni nieco powyżej Polany (Połoniny) Czufrowej

https://lh3.googleusercontent.com/-P...Czarnohora.jpg

Szałas pasterski (wtedy jeszcze użytkowany) na Polanie Czufrowej.

https://lh3.googleusercontent.com/-p...Czarnohora.jpg

Spojrzenie na grzbiet główny z Polany Czufrowej - Munczel i fragment grzbietu Dzembroni?

https://lh3.googleusercontent.com/-l...Czarnohora.jpg

Odpoczynek w cieniu Smotreca


https://lh3.googleusercontent.com/-g...Czarnohora.jpg

Pierwsze zabudowania wsi Dzembroni i dominujący ponad wsią Smotrec (1894 m n.p.m.)

https://lh3.googleusercontent.com/-y...Czarnohora.jpg

Dzembronia i grzbiet Kosaryszcze z huculskimi zagrodami

https://lh3.googleusercontent.com/-S...Czarnohora.jpg

Jesteśmy już we wsi

https://lh3.googleusercontent.com/--...Czarnohora.jpg

Nie mieliśmy czasu na zwiedzanie Dzembroni. Leonidowi szybko udało się załatwić ciężarówkę, która dowiozła nas do Żabiego (Werchowyny). Tam pośpieszne zwiedzanie i autobus (marszrutka) do Kołomyi. Dojechaliśmy tam już dość późno, więc czasu starczyło jedynie na znalezienie pod miastem, w krzakach podmiejskiego rachitycznego lasku, jakiegoś miejsca na rozbicie namiotów.

15 sierpnia 1990 r. (środa)

Kołomyja. Wyjście z krzaków i dreptanie do przystanku autobusowego (3-4 km). przejazd do centrum Kołomyi. Sklepowanie.

https://lh3.googleusercontent.com/-a...1990-CK-63.jpg

Nasz ostatni wschodniokarpacki biwak w 1990 r., w krzakach pod Kołomyją. Fotografia Cześka K.

https://lh3.googleusercontent.com/-9...1990-CK-68.jpg

Zabytkowa dzisiaj prawosławna cerkiew p.w. Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy w Kołomyi z 1587 r. Zdjęcie Cześka K.

A później powrót przez Lwów do Przemyśla. Na kolejowym przejściu granicznym spotkanie z kolejną naszą SKPS-owską kołową wrocławską grupą, która dopiero startowała w Czarnohorę (okazuje się, że mieli więcej deszczu niż my) a później już bezpośrednio - pociągiem oczywiście - do Wrocławia.

KONIEC


PS. Wspomnienie to chciałbym zadedykować uczestnikowi naszej czarnohorskiej wędrówki, Jackowi, spoglądającemu teraz na zaśnieżoną Czarnohorę z tych najwyższych, niebieskich połonin.


PS. 2. Wiem, że wschodniokarpaccy językoznawczy puryści zarzucą mi odmianę w tej relacji słówka "Pop" w nazwie "Pop Iwan" (widok z Popa Iwana, byliśmy na Popie Iwanie itd.). Wiem, że powinno się używać form: na Pop Iwanie, z Pop Iwana, sąsiaduje z Pop Iwanem itd. (tak H. Gąsiorowski i wiele innych autorytetów), ale życie robi swoje - prawidłowa forma wielu Czytelników by raziła, niestety. W relacji zostawiłem za to formę "na Pop Iwanie Marmaroskim" - przepraszam za niekonsekwencję.

Super retrospekcja ;). Imponujące zdjęcia z przed lat. Dzięki.

Doskonale mi się z Tobą wędrowało - dzięki!

Przemolla, Capricornus - dziękuję Wam serdecznie za bardzo miłe słowa. Cieszę się, że część moich emocji związanych ze wspomnieniami sprzed lat może być zrozumiała przez innych. Jeszcze raz dziękuję!

Trochę żałuję, że na Naszym forum konieczność dzielenia relacji zawierających większą liczbę zdjęć, automatycznie blokuje możliwość edycji wcześniej wprowadzonych na forum odcinków relacji. Dostrzeżonej nawet po chwili pomyłki już poprawić nie można. Znalazłem w swojej relacji parę błędów - coś tam źle oznaczyłem podczas omawiania panoram, coś jeszcze innego. Może kiedyś wkleję do tego wątku post z erratą? Chociaż wyglądałoby to trochę dziwnie...

przemolla powiedział to co chciałem i ja sam napisać! Pozostaje mi tylko za nim powiedzieć to samo... Super retrospekcja ;). Imponujące zdjęcia z przed lat. Dzięki.

Dzięki Krzychu że chciałeś podzielić się swoimi wspomnieniami sprzed ćwierć wieku.
Dla mnie jako gówniarza łażącego podówczas po Niskim Beskidzie to kosmos.
Ta relacja z odwróconym czasem jest refleksją nad pojmowaniem wędrówki wówczas, takiej prostej pozbawionej rekordów ale pełnej symboliki
Poruszanie się po terenie gdzie najlepszym wyznacznikiem były mapy WIG-owskie jest dla współczesnych wędrowców opartych na GPS-ie jest niezrozumiałe.
Nie jestem miłośnikiem Czarnohory, ale po Twoich wspomnieniach zaczyna mnie tam ciągnąć znów....
Dzięki.

Recon, don Enrico - bardzo się cieszę, że tego rodzaju wynurzenia, ocierające się wręcz o jakiś mentalny ekshibicjonizm, znajdują swoich Czytelników. Właściwie nie wiem, czy piszę dla siebie, dla swoich bliskich, czy też może dla nieco szerszego kręgu odbiorców. Przeważa jednak refleksja, że chyba jednak te maleńkie celuloidowe barwne prostokąty, czyli przeźrocza, trzeba w jakiś sposób skomentować, dla kogoś - bo chyba już nie dla siebie - uratować.

Kilka lat temu na jednym z wrocławskich osiedlowych śmietników widziałem kilkadziesiąt (jeżeli nie więcej) wyrzuconych tam, przemoczonych już deszczem i przywalonych obierkami od ziemniaków, zaramkowanych przeźroczy...

Cytat:

---

Zamieszczone przez Krzysztof Jaworski

[....] Właściwie nie wiem, czy piszę dla siebie, dla swoich bliskich, czy też może dla nieco szerszego kręgu odbiorców.

---

Pewnie dla wszystkich, wyżej wymienionych, po trosze.
Ja czytałem z łezką w oku. I odrobiną zazdrości, ale takiej pozytywnej. Trafiłeś na swój czas. I dobrze go wykorzystałeś.
Henio nadmienił, że wtedy był za młody, więc - chociaż z Rzeszowa - szwendał się bo Beskidzie Niskim. A ja pewnie byłem trochę za stary. Czyli: dom, praca, dzieci, próba wskoczenia do rozpędzającej się maszyny raczkującego kapitalizmu.
Fajnie, że to opowiedziałeś i pokazałeś.

Piękna historyczna relacja.

Cytat:

---

Zamieszczone przez Krzysztof Jaworski

cd. 5

https://lh3.googleusercontent.com/-P...Czarnohora.jpg

Szałas pasterski (wtedy jeszcze użytkowany) na Polanie Czufrowej.

---

Pamiętam ten szałas. Podczas pierwszego wyjazdu w ukraińskie góry (Czarnohora 2002) kupowaliśmy tam ser :)

http://s1.bild.me/bilder/030315/3408...Popa-Iwana.jpg

Wojtku, coshoo - Wasze słowa bardzo mnie ucieszyły, dziękuję !!!

Szałas na Polanie Czufrowej w sierpniu 2008 r. był już w opłakanym stanie.

https://lh3.googleusercontent.com/-Z...2/IMG_8353.JPG

Na wydanej w 2010 r. mapie "Czarnohora" W. Krukara i M. Trolla (1:60 000; wyd. Ruthenus) szałas ten nie jest już zaznaczony. Trochę szkoda, gdyż bacówki i większe szałasy, to podobnie jak cerkwiska, świetne punkty topograficzne. Nawet jeżeli z budynku nic nie pozostanie, to miejsce, w którym bacówkę zlokalizowano, jest doskonale widoczne nawet z dużej odległości. Charakterystyczne "pola barszczu", w miejscu, w którym trzymano stado, przeobrażone nieco miejsca dojścia do wody itp. Zaglądam w tej chwili na leciwą już WIG-ówkę - bacówka jest oczywiście zaznaczona.


Opisując kiedyś jedno z rumuńskokarpackich przejść napisałem kiedyś takie słowa o bacówkach:


"Wędrówka przez Góry Tǎtaru to takie swoiste zmierzenie się z pewnym stereotypem, często obecnym w mentalności polskich turystów. Takim mianowicie, że karpackie bacówki (w języku rumuńskim określane jako "styny", w mianowniku "styna", zapisywana jako "stâna") to budynki nietrwałe, funkcjonujące najwyżej kilkanaście lat. Nic bardziej błędnego. To, że są one wykorzystywane sezonowo, od połowy wiosny do wczesnej jesieni, nie oznacza, że jest to budownictwo efemeryczne. Bardzo często konfrontując stare austro-węgierskie mapy z 2 połowy XIX w., jeszcze takie, w których wysokość odzwierciedlano nie poziomicami, ale tzw. kreseczkami, z mapami nam współczesnymi, ze zdumieniem stwierdzamy, że np. zasięgi lasów, przebiegi dróg, granice miejscowości uległy nieraz dość radykalnym zmianom, natomiast bacówki, często mające swoją własną i określoną na mapie nazwę, znajdują się ciągle w tych samych miejscach. Dlatego też podczas naszych górskich wędrówek po rumuńskich Karpatach do dzisiaj można korzystać z opracowanych jeszcze w latach 70. i 80. minionego wieku map dołączanych do poszczególnych tomików przewodników z serii "Munţii noştri" (Nasze góry), a których to map skany dostępne są w internecie. Bo bacówki są na nich pozaznaczane, stanowiąc zarazem świetny punkt orientacyjny.

O wyborze miejsca na założenie bacówki pisano już wiele: że musi znajdować się w tym miejscu woda (o, to ważne dla wędrujących po górach), że dochodzące z dolin do nich płaje i ścieżki winny być dopasowane do sił przepędzanego stada, a nie człowieka, czy tym bardziej kół samochodu. Zwracano też uwagę na wiele innych kwestii. Pisano o tym nie tylko w opracowaniach naukowych, przede wszystkim etnograficznych, ale także w literaturze pięknej - z wielką pasterską epopeją "Na wysokiej połoninie" Stanisława Vincenza w pierwszoplanowej roli."

Jeżeli kiedykolwiek na Polanie Czufrowej stanie nowy budynek pasterski, z pewnością wzniesiony zostanie w dokładnie tym samym miejscu, w którym znajduje się ruina (a może i jej już nie ma?) dawnego szałasu.

W sierpniu 2008 r. opuszczona też była bacówka w dolnej części Połoniny Gadżyny

https://lh3.googleusercontent.com/-3...2/IMG_7769.JPG

Nie wiem, jaki jest jej los. Na mapach - póki co - jest zaznaczona.

Świetna relacja z wyprawy sprzed (już z górą) ćwierć wieku. Na szczęście (ale chyba tylko dla nas - turystów (?)), tak wiele przez ostatnie 25 lat się tam nie pozmieniało. Podobnie jak Don Enrico, ja także nie przepadam za Czarnohorą - ale szczęśliwie tuż obok są jeszcze ciekawsze (moim zdaniem ) i mniej uczęszczane (a w zasadzie wcale nie uczęszczane ) turystycznie pasma, gdzie można się jeszcze poczuć jak na dawnej Huculszczyźnie...

Cytat:

---

Zamieszczone przez Krzysztof Jaworski

Trochę żałuję, że na Naszym forum konieczność dzielenia relacji zawierających większą liczbę zdjęć, automatycznie blokuje możliwość edycji wcześniej wprowadzonych na forum odcinków relacji. Dostrzeżonej nawet po chwili pomyłki już poprawić nie można(...)

---

Tu i tak jest nieźle, bo np. na forum sudeckim wykasowano moje jedyne dwa posty, prawdopodobnie uznając mnie za spamera (bo podesłałem link ) :-) .

P.S. Cieszę się, że kolejny "wschodniokarpacki" wrocławianin udziela się aktywnie na forum!

Ciesze się,że jest możliwość zobaczenia takich zdjęć.

Luki, Slav - bardzo Wam dziękuję za bardzo miłe słowa, dopingujące mnie do dalszego grzebania w pudełkach z przeźroczami sprzed przeszło ćwierćwiecza!

Cytat:

---

Zamieszczone przez luki_

Tu i tak jest nieźle, bo np. na forum sudeckim wykasowano moje jedyne dwa posty, prawdopodobnie uznając mnie za spamera (bo podesłałem link ) :-) .

---

Dla mnie najgorsze jest to, że te dwa Twoje posty znajdowały się w założonym przeze mnie wątku! Też to zauważyłem. A naprawdę bardzo wiele wnosiły do toczonej wtedy dyskusji. Admin chyba nawet nie zauważył, że kilka późniejszych wpisów innych forumowiczów cytowało i odnosiło się do Twoich słów. Rezultat jest taki, że i moje związki z FS mocno osłabły.

Wiem, że dla wielu będzie to nudne, ale jakoś nie mogłem się powstrzymać...

Wczoraj musiałem w mieszkaniu moich Rodziców trochę pogrzebać w mych starych książkach i czasopismach. W jednym z kartonów z czasopismami sprzed ćwierćwiecza znajdowała się ponad setka zeszytów niewydawanego już drukiem od lipca 1991 r. "Gościńca" - "Miesięcznika Turystów i Krajoznawców"; wydawcą był Zarząd Główny PTTK). Zacząłem przeglądać niektóre numery pisma. Pozapominane - ale jakby znajome - teksty... Pozapominani - ale jakby znajomi - autorzy... Piszący o górach, dolinach i morzu, o Kolbergu i generale Zajączku, o Kukuczce, Orłowiczu i Bonattim...

Rzeczy nieaktualne oraz aktualne zawsze...

W numerze 140-141 z lutego-marca 1981 r. natknąłem się, na s. 28, w dziale Recenzje, na stosunkowo krótki tekst. Był to artykuł, sygnowany tylko inicjałami autora (T.K. - współpracujący niegdyś z "Gościńcem" Tomasz Kowalik, na którego obszerniejsze teksty można natrafić chociażby na łamach "Wierchów"), a zatytułowany Wielka gawęda o przeszłości. Czytałem wtedy "Gościńce" od deski do deski - miałem czas, studiowałem na I roku chyba dość łatwo przyswajalnego kierunku, czyli archeologii. Duża część publikowanych w "Gościńcu" tekstów wylatywała z głowy już po pięciu minutach. Ta zaś recenzja w mej pamięci pozostała chyba na zawsze.

Lektura tekstu T.K. była to dla mnie wtedy, na początku 1981 r., prawdziwym odkryciem. Spowodowała najpierw pośpieszne i nerwowe bieganie i rozglądanie się po wrocławskich antykwariatach, a potem ustawiła w dużym stopniu "profil" moich górskich zainteresowań. Nieco późniejsze, od chwili lektury tekstu T.K., wyjazdy w góry Rumunii (od 1982 r.), znacznie późniejsze Ukrainy (od 1990 r.), to chyba konsekwencja tego czegoś, co wtedy - w czasie czytanie tych kilkudziesięciu zdań T.K. - naprawdę mną szarpnęło. Bo czytałem wówczas, w wydawanym w socjalistycznej Polsce (ale już po sierpniu 1980 r.) "Gościńcu", o czymś mi wcześniej zupełnie nieznanym. Egzotycznym i tajemniczym... A mimo to bliskim, może z racji karpackich korzeni mojego Taty, i jednocześnie jakże odległym. Wtedy - w 1981 r. - prawdziwie nierealnym...

Tekst Wielka gawęda o przeszłości był recenzją wydanego w końcu 1980 r. przez Instytut Wydawniczy "Pax" I tomu dzieła życia Stanisława Vinzenza - "Na wysokiej połoninie - prawda starowieku. Obrazy, dumy i gawędy z Wierchowiny Huculskiej". Słyszałem wcześniej nazwisko autora, uszeregowane w ciągu naszych emigracyjnych literatów, filozofów i historyków gdzieś tam obok Miłosza, Giedroycia i innych. Ale mimo wszystko mniej znanego... Bo przecież Nobel dla Miłosza, bo przecież paryska "Kultura" Giedroycia, bo jeszcze coś innego... jakoś to bardziej działało na nasze uczniowskie i wczesnostudenckie umysły oraz nasze emocje niż praktycznie nieznane nam teksty jakiegoś tkwiącego gdzieś na szwajcarskiej prowincji prozaikopoety, etnografa i filozofa.

Tekst recenzji "Starowieku" przepiszę. Dla mnie ważny, może i kogoś poruszy - bardzo bym tego pragnął.

"Mało kto dziś na własnych nogach pójdzie tam, gdzie wiodą owiane legendą szlaki pośród Huculszczyzny, Pokucia, Czarnohory. Pozostały nam opowieści weteranów szlaku, dawne przekazy pisane i nieliczne relacje współczesnych wędrowców. Nie może być inaczej. W tym roku otrzymaliśmy od wydawców dwie niezwykłe pozycje, których autorem jest Stanisław Vinzenz: "Z perspektywy podróży" i "Na wysokiej połoninie". Pierwodruki tych książek ukazały się przed wojną, a druga z wymienionych tu pozycji dopiero obecnie wyszła w pełniejszej wersji, poprawionej przez autora, zmarłego w 1971 r. na emigracji. Stanisław Vinzenz należy do tych autorów, których pamiętają nieliczni. Leksykon PWN poświęca mu kilka uwag, m.in. informuje, że był tłumaczem, eseistą i filozofem, po wojnie przebywającym na Węgrzech, we Francji i Szwajcarii.

Czymże jest "Na wysokiej połoninie"? Opowieścią z przeszłości, dokumentem folklorystycznym, reportażem z Huculszczyzny? Trudno określić jednoznacznie. Krytycy prac Vinzenza mówią, że nikt nigdy o górach nie pisał w języku polskim tak, jak on. Istotnie, dopiero pełna lektura, niespieszna zaduma nad tymi kilkuset stronami pozwala zrozumieć wielkość jego pisarstwa, wartość "Na wysokiej połoninie" jako opisu egzotycznego dla nas regionu. Mamy tylko w powszechnym użyciu nieskończoną liczbę mitów, wspieranych niepełnymi relacjami z literatury turystycznej. Vinzenz dał nam dzieło, które wytrzymuje porównanie tylko z "Chłopami" Reymonta.

Opowieść lub wielka gawęda - takie określenia przybliżają czytelnikowi to dzieło o Huculszczyźnie, ziemi i ludziach, mitach, wierzeniach, obrzędach, codziennym bytowaniu pośród odwiecznych puszcz i połonin. Trudno oprzeć się zachwytowi, gdy z kart tej wielkiej sagi huculskiej wyjdą ku nam: przyroda gór, obyczaj ludu, niezwykły dźwięk mowy, prastare wierzenia, opisy redyków, spławu drewna, wypasu bydła, budowy domów, tańca odświętnego. Ale przecież po pewnym czasie przychodzimy do siebie po tym zauroczeniu, bo to nie miał być pokaz egzotyki, to nie miała być encyklopedia folkloru. Stanisław Vinzenz dał nam niezwykły dokument, zapis własnych myśli i wspomnień stamtąd, jedyny tak obszerny dowód bogactwa kultury ludu z legendarnej krainy borów i podniebnych połonin.

Na czym polega wartość tego dzieła w literaturze? Na pełni przekazu, na pełni języka, na pełni życia, które postanowił dać autor. Tam się urodził w roku 1888, tam dojrzał, tam zaczął rozumieć, iż stary świat huculski już odchodzi w przeszłość. Wraz z autorem wstępujemy nie tylko w gąszcz problemów człowieczych, ale i zjawisk przyrodniczych, niemal wprost w karpacką puszczę, uroczyska, bory przepastne, jakie mogą się ostać tylko w legendach i bajach. Gdy jeszcze nauczymy się słuchać tonacji, gdy zrozumiemy więcej niezwykłych słów zapomnianej polszczyzny kresowej, wówczas obraz połoninnego kraju ukaże się nam w pełni. Ale ciągle będzie brakować tych realiów, jakie tylko autorowi od dzieciństwa były dostępne. On nawet po latach musiał je zachować w bogatej pamięci i może właśnie dlatego w ostatnich latach życia pokusił się o uzupełnienie "Na wysokiej połoninie", dodając barw swej opowieści.

Trudno uznać dzieło Stanisława Vinzenca za literaturę turystyczną, byłoby to niepotrzebne spłycenie. Ale ta opowieść o Huculszczyźnie jest lekturą dla turysty, zwłaszcza tego który choć kilka razy przemierzał karpackie drogi. Znajdzie on w dziele Vinzenza odbicie swych myśli. To połączenie mitu i prawdy jest ucztą krajoznawczą i "prawdą starowieku", jak zatytułował dodatkowo swoje dzieło Vinzenz. (T.K.)"

https://lh3.googleusercontent.com/-6...ae3919c704.jpg

Cytat:

---

Zamieszczone przez Krzysztof Jaworski

"Mało kto dziś na własnych nogach pójdzie tam, gdzie wiodą owiane legendą szlaki pośród Huculszczyzny, Pokucia, Czarnohory. Pozostały nam opowieści weteranów szlaku, dawne przekazy pisane i nieliczne relacje współczesnych wędrowców. Nie może być inaczej. [...]"

---

Jak dobrze, że w tym małym fragmencie cytowana recenzja jest już nieaktualna.

Cytat:

---

Zamieszczone przez Krzysztof Jaworski

Trochę żałuję, że na Naszym forum konieczność dzielenia relacji zawierających większą liczbę zdjęć, automatycznie blokuje możliwość edycji wcześniej wprowadzonych na forum odcinków relacji. Dostrzeżonej nawet po chwili pomyłki już poprawić nie można(...)

---

Można :-) Zaraportuj swój post (trójkąt w lewym dolnym rogu) i napisz, co chcesz poprawić, a admin skoryguje Twój wpis.

Super relacja! Przypomniała mi moje wakacje '90 w bułgarskiej Rile. Ech, czasy... :-)

Krzysztof dziękuję za tą relację!